'' Làng Yến Vỹ có non Hương Tích
Bao khí thiêng đất Việt đúc lên.
Bụt Quan Âm ngự toàn sen
Thập phương quý tiện đua chen tìm về"
Là làng
sở tại có danhg thắng chùa Hương nằm trong địa phận của làng.
Làng Yến
Vỹ nằm trong địa bàn xã Hương Sơn.huyện Mỹ Đức, Tp Hà Nội. Nơi có danh thắng
chùa Hương " Nam Thiên Đệ Nhất Động"
Chùa
Hương Tích và khu vực Hương Sơn đã được Bộ Văn hoá (nay là Bộ văn hoá, Thể thao
và Du lịch) xếp hạng là di tích Quốc gia ngày 8 tháng 4 năm 1962 tại Quyết định
số 313 VH/VP. Nhân dân xã Hương Sơn và du khách thập phương khi trẩy hội thường
gọi với cái tên dân dã là đi chùa Hương, bởi theo “Truyện Phật Bà chùa
Hương” thì nơi đây là nơi tu trì và trác tích của đức Phật Quán Thế Âm
Bồ Tát đã được Việt hoá và danh xưng là Phật Bà chùa Hương, nghĩa là: Dấu
vết thơm tho.
Chùa
Hương Tích và khu vực Hương Sơn là một quần thể di tích gồm phức hệ núi non,
hang động, thảm thực vật, thuỷ văn, hệ động vật và hệ thống đình, đền, chùa,
động nằm rải rác quanh khu vực núi Hương Sơn thuộc xã Hương Sơn, xã Hùng Tiến,
xã An Tiến và xã An phú. Trong 4 xã này thì xã Hương Sơn là vùng trọng điểm -
nơi hội tụ của các danh lam thắng tích; ba xã còn lại lấy sông Thanh Hà làm
ranh giới ôm trọn dãy núi đá vôi chạy từ xã Hương Sơn qua xã Hùng Tiến, xã An
Tiến, xã An Phú vòng qua điểm tiếp giáp của huyện Lạc Thủy (tỉnh Hòa Bình),
huyện Kim Bảng (tỉnh Hà Nam) trở về cuối xã Hương Sơn làm vùng đệm, tạo môi
trường sinh thái và cảnh quan cho quần thể di tích. Chùa Hương Tích
và khu vực Hương Sơn bao gồm 3 tuyến điểm di tích chính:
- Tuyến điểm di tích Hương – Thiên: Bao
gồm các đền - chùa và chùa động: đền Ngũ Nhạc, hang Sơn Thủy Tữu Tình, chùa
Thiên Trù, động Đại Binh, động chùa Tiên Sơn, chùa Giải Oan, đền
Trấn Song (còn gọi là đền Cửa Võng), chùa động Hương Tích và chùa động Hinh
Bồng.
-
Tuyến điểm di tích Long Vân – Thanh Sơn: gồm các chùa và động : chùa
Thanh Sơn – động Hương Đài, chùa Long Vân, động Long Vân, chùa động Cây Khế và
hang Sũng Sàm (động Người xưa), tức di chỉ khảo cổ học hang Sũng Sàm, thuộc di
chỉ Văn hoá Hoà Bình;
- Tuyến
điểm di tích Tuyết Sơn: gồm các chùa, động và đền: Đền Trình Phú Yên,
chùa Bảo Đài, chùa Ngư Trì, chùa động Tuyết Sơn và am Phật Tích.
- Khu vực dân cư: Đền Đục Khê, Chùa Hương Trản, Đình chùa Tiên Mai, Đình
Yến Vỹ.